Sản xuất
Sau một năm đầy thách thức (năm 2023), sản lượng cá tra tại Việt Nam trong năm 2024 dự kiến tăng nhẹ lên 1,75 triệu tấn so với 1,71 triệu tấn của năm trước. Tại tỉnh Đồng Tháp, ngành công nghiệp cá tra với trên 1.500 ha nuôi tập trung, quy mô lớn. Diện tích này vẫn tiếp tục được mở rộng; tính đến tháng 6 năm 2024, đã tăng lên 1.957,06 ha với sản lượng ước tính là 265.177 tấn. Hơn nữa, tỉnh cũng đang tập trung vào việc sử dụng rộng rãi các công nghệ nuôi công nghệ cao, số hóa và nỗ lực giành được chứng nhận. Hơn 55% diện tích sản xuất tại tỉnh Đồng Tháp đã nhận được chứng nhận theo quy trình và tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và ASC. Đã xuất khẩu sang 134 thị trường bao gồm Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu. Trong khi đó, một trong những nước xuất khẩu cá tra lớn nhất Việt Nam đã khởi động một dây chuyền sản xuất surimi có trụ sở tại tỉnh Đồng Tháp. Phù hợp với việc tối ưu hóa chuỗi giá trị, các sản phẩm surimi bao gồm nguyên liệu thô, khối và thanh cua đã đạt được chứng nhận ASC.
Thương mại và thị trường
Trong quý đầu tiên của năm 2024, nhập khẩu cá tra đông lạnh toàn cầu tăng lên 156.062 tấn với giá trị 364 triệu đô la, tăng 6,2% về khối lượng nhưng giảm 3,8% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Sự gia tăng về khối lượng nhập khẩu này tại các thị trường chính cho thấy nhu cầu đang phục hồi. Trong đó có một phần đáng kể (khoảng 80%) là phi lê đông lạnh; cá tra đông lạnh nguyên con chỉ chiếm 18% tổng lượng nhập khẩu. Tuy nhiên, tỷ trọng phi lê đông lạnh đang giảm dần, trong khi tỷ trọng cá tra đông lạnh nguyên con tăng lên. Sự thay đổi về sở thích tiêu dùng cho thấy động lực thị trường đang thay đổi.
Mặc dù đã trải qua mức giảm 26% lượng nhập khẩu cá tra đông lạnh trong quý đầu tiên của năm 2024 nhưng Trung Quốc vẫn tiếp tục là thị trường lớn nhất đối với cá tra, tiếp theo là Hoa Kỳ và Brazil. Lượng cá tra nhập khẩu thấp hơn vào Trung Quốc là 32.631 tấn trong quý đầu tiên của năm 2024 được cho là do giao dịch chậm lại trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Ngoài ra, giá nhập khẩu trung bình đã giảm 13% xuống còn 1,88 đô la Mỹ/kg so với cùng kỳ năm ngoái do nhu cầu tiêu thụ giảm.
Châu Á đã hấp thụ 43% nguồn cung cá tra đông lạnh toàn cầu, giảm 9% so với cùng kỳ năm 2023. Tổng lượng nhập khẩu vào các nước ASEAN là 22.891 tấn, tăng 15% về khối lượng so với cùng kỳ năm trước. Thái Lan là nước nhập khẩu hàng đầu trong ASEAN với 7.837 tấn (+9,5%) được hỗ trợ bởi khoảng cách địa lý rất gần với Việt Nam và nhu cầu trong nước ngày càng tăng. Các thị trường lớn khác gồm có Philippines, Singapore và Malaysia. Trong khi Philippines ghi nhận sự sụt giảm thì trái lại Singapore và Malaysia đã nhập khẩu thêm 8,7% và 65%, lần lượt là 4.498 tấn và 4.262 tấn.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tổng kim ngạch xuất khẩu phi lê cá tra đông lạnh đạt 329 triệu đô la trong quý đầu tiên của năm 2024, giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái. Hoa Kỳ đã cho thấy những dấu hiệu phục hồi tích cực, với mức tăng 33% trong nhập khẩu cá tra đông lạnh, đạt 24.006 tấn. Sự tăng trưởng này tại thị trường Hoa Kỳ có thể là do các đơn đặt hàng mới và lượng hàng tồn kho đang cạn kiệt, báo hiệu nhu cầu mới về cá tra trong bối cảnh giá nhập khẩu trung bình giảm. Trong quý 1 năm 2024, giá nhập khẩu trung bình đã giảm 15,5% so với cùng kỳ năm ngoái xuống còn 2,90 đô la Mỹ/kg.
 |
Liên minh châu Âu cho thấy xu hướng giảm nhập khẩu trong quý đầu tiên của năm 2024 trái ngược với mức tăng trong kỳ báo cáo trước đó. Trong số các nước nhập khẩu hàng đầu, Bỉ có mức giảm đáng kể trong khi Đức, Ba Lan và Tây Ban Nha nhập khẩu tăng 13%, 68% và 43%, lần lượt là 3.085 tấn, 1.601 tấn và 1.506 tấn. Vương quốc Anh và Bắc Ireland cũng ghi nhận mức giảm nhập khẩu. Trong khi đó, tất cả các nước tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), ngoại trừ Peru và Brunei Darussalam, đều cho thấy sự gia tăng trong nhập khẩu cá tra đông lạnh. Tổng cộng 27.109 tấn (+17%) trái ngược với xu hướng tiêu cực trong năm trước do các yếu tố như COVID-19 và xung đột ảnh hưởng đến các tuyến đường vận chuyển. Mexico dẫn đầu là nước nhập khẩu lớn nhất, tiếp theo là Singapore, Malaysia và Canada.
Giá cả
Tại trại nuôi, giá cá tra 800–1.200 gam dao động từ 1,00 USD/kg đến 1,15 USD/kg. Trước Tết Nguyên đán, giá đã tăng do nhu cầu tăng, nhưng sau đó giá giảm. Trái lại, giá FOB vẫn ổn định ở mức 2,70 USD/kg.
Triển vọng
Các nhà xuất khẩu cá tra Việt Nam đang mong đợi các cơ hội từ Thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur) thông qua hiệp định thương mại tự do có thể được đàm phán giữa Mercosur và Việt Nam. Mercosur là khối thương mại Nam Mỹ được thành lập theo Hiệp ước Asunción năm 1991 và Nghị định thư Ouro Preto năm 1994, bao gồm Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay. Brazil là nước nhập khẩu cá tra Việt Nam lớn nhất trong khối và trong số các nước Mỹ Latinh. Trong tháng 1-3 năm 2024, Brazil đã nhập khẩu 14.909 tấn cá tra đông lạnh trị giá 43 triệu đô la, tăng 82% về lượng và 60% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Trong khi đó, vào tháng 3, một phái đoàn của Bộ Nông nghiệp và Chăn nuôi Brazil đã có mặt tại Việt Nam để gặp gỡ các quan chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trong số các cuộc thảo luận có các tiêu chuẩn về phụ gia và phốt phát của Brazil đối với cá tra, khác với các tiêu chuẩn của Văn phòng Quốc tế về Dịch tễ động vật (the Office International des Epizooties - OIE).
Mặc dù có dấu hiệu nhu cầu tiêu thụ được cải thiện vào đầu năm 2024 tại Trung Quốc (thị trường lớn nhất của cá tra Việt Nam) nhưng có thể nhập khẩu sẽ chậm do thuế nhập khẩu mới được chính quyền Trung Quốc áp dụng. Tuy nhiên, nhu cầu sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao tại thị trường toàn cầu, trong đó có Indonesia và Bangladesh, nơi một lượng lớn sản lượng cá tra đang được tiêu thụ trong nước.
Ngọc Thúy (theo FAO)